گیاه شناسی
ناخنک ( اکلیل الملک )، گیاهی شبیه به شنبلیله با برگ‌ها و گل‌های کمی درشت‌تر است که میوه‌ی آن به رنگ نخودی روشن بوده و داخل آن دانه‌های زرد رنگ و معطر قرار دارد. این گیاه که بومی کشور انگلستان است، در نواحی شمالی ایران و مناطق مرطوب تهران، آذربایجان، تبریز و لاهیجان می‌روید.
تمام قسمت‌های گیاه استفاده‌ی دارویی دارد. به این منظور، زمانی که گیاه گل می‌دهد، آن را جمع آوری کرده و در حرارت کمتر از ۴۰ درجه سانتی‌گراد خشک می‌کنند. سرعت خشک شدن گیاه نباید بالا باشد، زیرا ترکیبات معطر آن به آهستگی افزایش می‌یابد.
این گیاه را ناخنک می‌نامند، زیرا میوه‌ی آن به شکل هلال است و شبیه سر ناخن چیده می‌شود. به این گیاه شبدر عطری، یونجه زرد و گیاه قیصر نیز گفته می‌شود.
ترکیبات شیمیایی
مهم‌ترین ترکیب شیمیایی موجود در گیاه ناخنک، کومارین است که در فرایند خشک شدن گیاه آزاد می‌شود. از نظر خواص دارویی ناخنک شبیه به بابونه و فراسیون است و می‌توان از آن‌ها به عنوان جانشین این گیاه استفاده کرد.
طبیعت اکلیل الملک
از نظر طب سنتی، مزاج گیاه ناخنک گرم و خشک است، البته برخی حکمای این طب آن را معتدل دانسته‌اند.
درمان جوش‌های صورت
ناخنک ضدعفونی‌کننده است و دم‌کرده‌ی آن جوش و دمل را از بین می‌برد. برای رفع جوش‌های غرور جوانی و ضدعفونی‌کردن کورک‌ها، ۳۰ گرم مغز گیاه ناخنک، پنج گرم بادیان، پنج گرم بسفایج و پنج گرم آویشن شیرازی را در یک لیتر آب بریزید و اجازه دهید ۱۰ دقیقه بجوشد، سپس آن را صاف کنید و پوست‌تان را بشویید.
درمان ضعف اعصاب
اگر دچار ضعف اعصاب و سردردهای عصبی شدید، یک فنجان از دم کرده‌ی این گیاه را بنوشید. به این منظور، هشت گرم دانه‌های گیاه را نرم بکوبید، با ۲۰ گرم عسل مخلوط کرده و میل کنید. همچنین میتوانید هر صبح و شب با این جوشانده بخور بگیرید، سپس حمام کنید و روغن آن را بر موضع بمالید تا سستی اعصاب بدن را از بین ببرد.
قاعده آور گیاهی
ناخنک قاعده‌آور است و از آن برای کاهش عفونت‌های زنان و مجاری ادراری و رفع اختلالات یائسگی استفاده می‌شود. به این منظور،گیاه را با انجیر دم کنید، بعد آب آن را صاف کرده، با عسل شیرین کنید و بنوشید. این نوشیدنی برای افزایش ترشح شیر مادران و اسپرم نیز مفید است.
تسکین درد مفاصل
روغن ناخنک یکی از مسکن‌های موثر برای درد مفاصل است. اگر دچار گرفتگی عضلات و روماتیسم هستید، میتوانید ناخنک را در عرق دارچین بخیسانید و از ضماد آن استفاده کنید یا ۱۰۰ گرم از گیاه را در یک لیتر آب بجوشانید و با آن موضع را ماساژ دهید. این ضماد ورم‌های سفت و مزمن را تحلیل می‌برد.
درمان تنگی نفس
دم‌کرده‌ی گیاه ناخنک، عفونت‌های ریه را پاکسازی و تنگی نفس را رفع می‌کند. همچنین سرفه‌های رطوبتی مزمن، خفقان سرد، حرارت شدید، ضعف بدن و یرقان سوداوی را از بین می‌برد. همچنین در رفع اخلاط سینه که ناشی از بلغم یا صفرای زیاد باشد، مفید و مقوی بدن و اعتدال دهنده‌ی اخلاط است.
رفع سرگیجه
برای رفع سرگیجه، تخم گیاه را بکوبید و آن را با سرکه و روغن گل سرخ مخلوط کنید، سپس این ضماد را بر سر و پیشانی بمالید. همچنن میتوانید آب دم‌کرده‌ی گیاه را روی سر بریزید و ماساژ دهید.
درمان بیماری‌های طحال
– از خواص ناخنک، درمان ناراحتی‌های طحال است. به این منظور، ۱۰ گرم گیاه ناخنک را با پنج گرم افسنطین در ۳۰۰ سی‌سی آب جوش دم کرده و دو بار در روز (صبح و عصر) مصرف کنید.
خواص دیگر ناخنک
– مصرف این گیاه، قابلیت نفوذپذیری مویرگ‌ها را کاهش می‌دهد، خون را رقیق می‌گرداند و از تشکیل لخته شدن خون جلوگیری می‌کند.
– مصرف ۱۲ گرم عصاره‌ی ناخنک همراه با دوشاب برای ورم شکم مفید است.
– مصرف ۱۲ گرم از عصاره‌ی گیاه با زعفران برای تسکین درد تمام اعضای بدن مفید است.
– دم‌کرده‌ی این گیاه برای تنظیم ضربان قلب و رفع بی‌خوابی مفید است.
– برای رفع دل درد نوزاد، مغز گیاه را نرم بسایید، در آب گرم مخلوط کنید و به او بخورانید.
– ناخنک مدر است و سنگ کلیه و مثانه را خرد می‌کند.
– اسانس گیاه ناخنک از ریزش مو پیشگیری می‌کند.
– برای رفع سکته‌ی مغزی، لقوه، فراموشی و مالیخولیا مفید است.
مضرات ناخنک
– استفاده‌ی بیش از حد از این گیاه، برای بیضه‌ها مضر است و باید با عسل، انجیر و مویز مصرف شود.
– زیاده‌روی در مصرف این گیاه باعث استفراغ می‌شود.
– مقدار مجاز مصرف این گیاه از تخم آن ۱۰ گرم و از عصاره‌ی گیاه تا ۸۰ گرم است.